همیشه پرسش راهی را به سوی کشف واقعیات و یا قدم نهادن در راه رسیدن به مفهوم و اصل مطالب برای انسان باز میکند.هایدگرنیزدر این‌مقاله با پرسش از تکنولوژی به دنبال تبیین‌مفهوم و ماهیت تکنولوژی است. متنی که در ادامه میخوانیم خلاصه ای است از آنچه که در این مقاله آورده شده است.
- یکی از
تعاریفی که در ابتدا به ذهن میرسد این‌است که تکنولوژی ابزاری است
برای رسیدن به هدفی؛که هرچه انسان‌در این زمینه پیش می رود
میل تسلط به تکنولوژی بیشتر میشود.
- در نظر گرفتن تکنولوژی به
عنوان امر ابزاری،امری صحیح به نظر می رسد
ولی امر حقیقی همیشه همان امر صحیح نیست.بلکه باید برای رسیدن به
امر حقیقی و ماهیت واقعی از امر صحیح استفاده
کرد.در این‌راستا پرسش بعدی که مطرح
میشود این‌است‌که اصلا خود امر ابزاری چیست؟هرآنچه معلولی در پی دارد
علت خوانده میشود ولی علت فقط آن نیست که موجد
چیز دیگریست. هرجا هدفی دنبال شود و وسیله ای به
کار‌رود؛علیت هم حاکم است.
- در این مقاله
هایدگر به بیان ۴ نوع علیت پرداخته و با
آوردن مثال هایی به خوبی معنای هر یک را
مشخص می کند.
- همانطور که انسان
داءما در حال تولید و ساخت ابزار هست،با مفهومی به
نام فرآوردن یا پوءیسیس مواجه میشود که نباید آن را
فقط به تولید دست افزاری و یا به ظهور آوردن اطلاق
نمود بلکه این کلمه معنایی
والاتر و درونی دارد و باید به
این نکته توجه داشت که خود فرآور ن به چه شکل حاصل
میشود؟در واقع می توان گفت که فرآوددن
زمانی به وقوع می پیوندد که امری مستور،نامستور
شود و عینیت پیدا کند که این خود انکشاف است.
- آیا سوال
ابتدایی ما در مورد تکنولوژی ربطی به انکشاف دارد؟!در
پاسخ میتوان
گفت که کاملا مرتبط
است چون همانطور که بیان شد هر امر فراوردنی ریشه در
انکشاف دارد و فرآوردن نیز ۴ نحوه علیت را در
خود جای داده که هدف و وسیله و امر ابزاری نیز به
قلمرو آن تعلق دارد و امر ابزاری نیز خصوصیت اساسی تکنولوژی تلقی می شود.
- پس میتوان نتیجه گرفت که تکنولوژی نوعی انکشاف است و
صرفا یک وسیله نیست!انکشافی که در تکنولوژی عصر
جدید هست نوعی تعرض و در افتادن با طبیعت و
منابع محسوب میشود به این
صورت که انرژی نهفته درطبیعت کشف و حبس
میشود و حاصل این روند تغییر شکل یافته و
انبار می شود و از نو توزیع می شود و
انچه توزیع شده از مداری به مدار دیگر جریان می یابد.
- ولی تکنولوژی جدید به
عنوان انکشافی که انضباط می بخشد صرفا ساخته و پرداخته ادمی نیست.این معارضه
آدمی را در انضباط بخشیدن گرد می آورد
و این گرد آوری آدمی را وا می دارد که امر واقع را همچون منبع
ثابت انضباط بخشد.
- در ادامه
هایدگر لغتی را با معنایی نا ملموس به کار میبرد.او از
کلمه "گشتل"سخن به میان می آورد.
- در گشتل آن
عدم استتاری رخ می دهد که
در انطباق با آن تکنولوژی جدید با
کار خود امر واقع را همچون منبع ثابت منکشف می کند.بنابراین این کار نه
صرفا انسانی است و نه وسیله ای صرف در قالب آن فعالیت.پس امر
صرفا ابزاری یعنی تعریف صرفا انسان مدار تکنولوژی علی الاصول
بی اعتبار است.
- و حقیقت امر
آن است که بشر در عصر تکنولوژی،به انکشاف فراخوانده شده است.
- ماهیت تکنولوژی جدید خود
را در امری نشان می دهد که ما به آن گشتل می گوییم ولی صرف
اشاره به این امر پاسخ ما را به پرسش از ماهیت تکنولوژی نمی دهد.پس به
دنبال این مرسش میرویم که گشتل خود
در واقع چیست؟در جواب باید گفت که گشتل به
هیچ وجه امری تکنولوژیک یا ماشینی نیست؛بلکه نحوی است
که از طریق آن امر واقع خود را همچون منبع
ثابت منکشف می کند.اما این انکشاف نه منحصرا در بشر رخ می دهد و
نه به طور قطعی
به میانجی او انجام می پذیرد.
- آن حوالتِ
گردهم آورنده ای که آدمی را
راهی انکشاف
می کند تقدیر می نامیم.
- تقدیرِ انکشاف همیشه حاکم بر
آدمی است اما این تقدیر هرگز جبر
سرنوشت نیست.
- ماهیت تکنولوژی در
گشتل نهفته است و استیلای آن به قلمروی تقدیر تعلق
دارد.از آنجا که این تقدیر در هر
لحظه ای معین آدمی را راهی انکشاف می کند،بشری که در
این راه افتاده داءما به آستانه امکانی نزدیک می شود
که فقط امری را که در انضباط منکشف شده
است دنبال می کند و به این ترتیب امکان دیگری را
منتفی می کند.اینکه چه بسا بشر می توانست بیشتر و زودتر به ماهیت امر
نامستور راه یابد تا از این طریق ماهیت خود
را همچون تعلیقِ
الزامی به انکشاف تجربه کند.
- آدمی با
قرار گرفتن در میان ابن امکانات از درون تقدیر در
معرض خطر قرار می گیرد
- و آدمی چون فکر میکند با
بهره گیری از منابع به موفقیت هایی رسیده و راه
درست را در پیش گرفته،این خطر باقیست که امر
حقیقی در میان این امور صحیح محو
شود.
- پس میتوان گفت که گشتل مانع
تجلی حقیقت می شود.در نتیجه تقدیری که به
انضباط می آورد بزرگترین خطر است.تکنولوژی امری خطرناک و
شیطانی نیست ولی ماهیت آن اسرار آمیز است.ماهیت تکنولوژی به
عنوان تقدیر انکشاف
خودِ خطر است.
- در ادامه مقاله
نمونه هایی جهت تفهیم بیشتر مطالب بیان شده؛آورده شده است که مطالعه ی مقاله به علاقه مندان به این مبحث پیشنهاد میشود.
