گنجه

به نام خدا

- خوب اولین نکته ک ب ذهنم میرسه اینه ک خوب بود پیشینه ای از زینالی فرید هم نوشته می شد  فقط با گلابچی اشنا شدیم در حالی که دانستن علایق، پیشینه و زمینه ی پژوهشی زینالی فرید میتوانست بیشتر به فهم و قضاوت و نقد در مورد کتاب کمک کنه! این مشکل هم چنین در سایر کتاب هایی ازین دست ک جزو زمینه های پژوهشی خاص دکتر گلابچی نیستند هم وجود داره مثلا در مورد کتاب های معماری دیجیتال و معماری بایونیک!

- نکته ی دوم در مورد عنوان و ادعای کتاب هست، به نظرم بهتر بود عنوان کتاب رو میذاشتن "آرکی تایپ ها در معماری" نه "معماری آرکی تایپی" که خیلی با هم فرق دارند! به نظرم ادعای کتاب کمی گنده است! و حتی غیرمنطقی ... بخصوص در فصل اول و دوم کتاب به نظرم ادعاهایی شده که دور از یک کار پژوهشی و مستدل هست و به ادعاهای شخصی بیشتر شبیه هستند تا یک کار پژوهشی! مثلا میخوانیم: "در معماری آرکی تایپی والاترین هدف انسان است چرا که فضای آرکی تایپی فضای حضور انسان است. معماری بر اساس کهن الگوها معماری آرکی تایپی را به وجود می آورد ..." در فصل اول نویسنده مدل های ناقص از انسان که توسط معماران و نهضت های متعدد معماری برای خلق فضا به کار بسته شدند رو نقد می کنه اما خودش (حداقل به عقیده ی من) همه ی نیازهای فضایی انسان رو به پیوندهای اسطوره ای با گذشته ان هم از طریق نمادهای جمعی و قومی تقلیل میده! شاید آرکی تایپ ها و نمادها بخشی از نیازهای انسان باشند ولی همه ی اون نیستند! اصلا مشکل نگارش کتاب هم همین دست تعمیم های گاه و بی گاه هست (همون طور ک دیدیم به جای آرکی تایپ ها در معماری ادعای معماری آرکی تایپی مطرح شده بود) .

- در هر صورت محتوی کتاب و تسلط نویسنده به منابع دست اول در باره با موضوع آرکی تایپ ها، اسطوره شناسی و ... خوب بود ولی همون طور ک گفتم شاید ایراد اساسی رو در صورت بندی کلی مطالب و بخصوص  زمانی ک ب معماری پیوند داده میشه باید جست و جو کرد.

کتاب در مجموع منبع جامعی از نظرات کاسیر و الیاده در  اسطوره شناسی،  فروید و یونگ (هردو روانکاو) در مورد ناخودآگاه و آرکی تایپ ها و البته کمی نظرات شولتز در پیوند معماری و پدیدارشناسی هست.  .

وسعت و دامنه ی بررسی ها و جست و جو نمادها در معماری و هنر قدیم تمدن های  مختلف خوب بود (هرچند که شادی نتیجه ی کار الیاده و کاسیر باشه!) اما اشراف و استفاده ی نویسنده ازین منابع خوب بود.

-درست زمانی که نویسنده  بررسی آرکی تایپ ها در معماری و تمدن گذشته و باستانی رو تموم می کنه و در ادامه به ظهور آرکی تایپ ها در معماری معاصر غرب و شرق می پردازه مشکل شروع میشه! شاید پذیرش این که فرم های آرکی تایپی به خاطر این که با ناخودآگاه جمعی ما در ارتباط هست و انسان هرکاری هم که بکنه نمیتونه از این ظهور و بروز جلوگیری کنه کاملا به این بستگی داشته باشه که شما در فصل اول و دوم تا چه حد به پیشینه و پشتوانه ی این مطالعات در سنت روانکاوی فروید و یونگ باور داشته باشین! اما به نظرم هر چند میتونیم ظهور آرکی تایپ ها رو در معماری تمددن های باستانی توضیح بدیم اما چنین مصداق یابی هایی در معماری معاصر کاملا بی ربط به نظر می رسه! این که فرم هرمی یک بنای مدرن جلوه ی از ناخورآگاه جمعی ما یا مثلا انتخاب خودآگاه یک فرم آرکی تایپی توسط معمار هست یا نه جای سوال داره! قطعا تمدن و فرهنگ گسسته و خودآگاه مدرن با تمدن یکپارچه، ناخودآگاه و اسطوره ای باستان متفاوت هست! بدتر از همه شاید این ادعا باشه که استفاده از چنین فرم های آرکی تایپی ای در معماری معاصر به ارتباط بهتر با مخاطب و ماندگاری و همون طور ک دیدیم پاسخ به نیازهای انسان در برخورد با معماری منجر بشه!

-از قسمت های جالب و مفید کتاب میتونم ب این ها اشاره کنم:

1بخش نور در معماری تقریبا اواخر کتاب

2ریشه یابی نمادها و فرم هایی مثل طاووس، عقاب، فروهر، نیلوفر و ... در هنر و معماری ایرانی

3بحث خانه کیهان فردی انسان و شهر کیهان جمعی

4رد ادعای  تصور چهارتاقی های ایرانی به عنوان آتشکده  صفحات 238 تا 240 البته با استناد به کار و نظرات محققان دیگر

5دیدگاه و نگرش خوب نویسنده به عنوان مثال به نماد های بحث برانگیزی مثل ابلیسک و چلیپا (صلیب شکسته) مثلا در ص 114 (که البته نیاز به همنوایی و مطالعه ی سایر بخش های کتاب هم داره و رجوع به این صفحه به طور مستقل منظور نویسنده رو نمیرسونه)

-نکته ی آخر این که خدایی تصاویر خیلی خوب و زیاد انتخاب و در جای درستی کنار متن ها قرار گرفته بودند! و برعکس کتاب های تاریخ نیاز به تصور فضا و بنایی که مثلا متن داره تشریح میکنه و شما تا به حال ندیدینش نبود! :)